Regels en afspraken

“Pak je jas en je tas”, “Jij mag nu naar je mamma gaan”, “We gaan even niet op de fietsen want het regent”, “Ik tel tot 10 en dan zit je op je stoel en ben je stil”, “Je mag pas eten als ik “eet smakelijk” heb gezegd”, “Als ik je naam noem mag je gaan” #KindOpSchool #JufInDeDop #HoopNieuweRegels

Zo startte ik een aantal jaren geleden een post op mijn persoonlijke Facebook-pagina. Mijn dochter van 3 was net op school gestart in groep 1 en speelde in de middag schooltje met haar knuffels. Bovenstaande regels kwamen langs, en nog meer. Ik vond daar wat van. Nog steeds eigenlijk. Als moeder dan. Als juf begrijp ik het ook.

Als een kind op school start zijn er heel veel dingen nieuw. Wij lijken wel eens te vergeten hoeveel er op een kind afkomt als het nieuw is op school. Bovenstaande voorbeelden zijn maar een speldenknop in onderwijs -regelland. Toevallig heb ik kinderen die ontzettend graag het waarom achter bepaalde regels willen weten. En mijn jongste geeft zelfs op de vraag “Mag dat?” het antwoord “Nee, maar ik doe het”. En hij roept al jaren “Met mij kun je geen afspraken maken”. Tja…Soms lastig, maar hij is wie hij is en dat mag.

Wáárom moet een kind wachten tot ALLE kinderen op hun stoel zitten, hun bakje open hebben en juf heeft gezegd “eet smakelijk”. Dat duurt, zeker met 30 kinderen in een klas, ernstig lang. En sommigen kunnen dat nog helemaal niet, waardoor anderen nog langer moeten wachten.

‘Waarom mogen we niet op de fietsen als het regent? Gaan de fietsen dan kapot? En als ze kapot gaan, wie moet ze dan repareren? Doet juf dat zelf en heeft ze er geen zin in? Of geen tijd voor? Of moeten we ze dan wegbrengen? Mogen ze niet nat worden? Gaan ze dan alsnog stuk? Of mogen wij niet nat worden? Mamma zegt dat een beetje regen niet slecht voor je is. Denkt juf dat we ziek worden?’. Al dit soort vragen gaan om in die koppies van hoogbegaafde en/of hoogsensitieve kinderen. Dat zijn er een hoop. En dan hebben we het nu alleen nog maar over het stukje van fietsen buiten als het regent.

Als juf begrijp ik de overvloed aan regels beter dan als moeder. Als er 30 kleuters in een klas ALLEMAAL gaan doen wat ze zelf willen, wordt het één grote chaos en komt niemand tot zijn recht. Bovendien heb je dan de kans zoveel energie te verliezen aan orde, regelmaat en klassenmanagement, dat je aan goed onderwijs geven niet meer toekomt. Regels zijn er om nagestreefd te worden. Toch? Of niet?

Ik denk dat er heus wat minder regels gemaakt kunnen worden in klassen. Stel jezelf de vraag met welke achterliggende reden je een bepaalde regel opstelt. En is het een afspraak of een regel? Regels zijn opgelegd en kunnen dus overtreden worden met een straf als maatregel voor het overtreden van die regel. Is dat wat je wil als leerkracht? Afspraken maak je samen en daar kun je iedereen die “ja” heeft gezegd op die afspraak dan ook op aanspreken. Met de gevolgen die het kind dan zélf draagt. Dat kan ook met jonge kinderen. Dat is veel effectiever om te bereiken wat je wil bereiken.

Bespreek met de kinderen een klassenprobleem: “Kinderen, ik zie elke dag dat alle tassen door de gang liggen. Dat is gevaarlijk omdat mensen er over kunnen struikelen. Wij zijn een school waar we denken aan veiligheid en dit hoort daar ook bij. Hoe kunnen we dit probleem oplossen?”. Je legt uit waarom een bepaalde afspraak nodig is, tackelt dus op voorhand al heel veel (onuitgesproken) vragen, je laat de kinderen nadenken over een gezamenlijk probleem en zorgt op deze manier ook voor een groepsgevoel omdat er SAMEN naar een oplossing wordt gekeken. Win – win lijkt mij zo.

Ga eens na in je eigen klas of school. Hanteer je veel regels? Moeten kinderen doen wat jij wil dat ze doen (op een bepaalde manier lopen met een schaar, blokken, spelletjes?) en zo ja, stel jezelf eens de vraag waarom je dat vraagt van kinderen. Soms is daar een goeie reden voor. Ik vind bijvoorbeeld dat als je loopt met een schaar, je de punt van de schaar in je vuist houdt, zodat je een ander niet per ongeluk pijn kunt doen. Dat zullen veel leerkrachten met me eens zijn. Ik leg dat ook uit aan kinderen. Voor mij legitiem om die afspraak te houden. Maar mag een kind met én stiften én een vel papier tegelijkertijd naar zijn plek lopen? Als een kind motorisch handig is, kan dat in mijn optiek prima. Oplossingsgericht vind ik het ook, want het scheelt lopen en dus tijd.

Kinderen kunnen echt meer dan je denkt en verdienen het vertrouwen in hun zijn. Als je 2,3, 4 of 5 bent kun je heel onzeker worden van al die opgelegde regels. “Doe ik het wel goed?. Ik heb alweer een blok laten vallen”. De kans dat zo’n gevoelig kind met spanning in zijn lijf naar school gaat waar het door die spanning juist niet het goeie doet, wordt alsmaar groter. Al die spanning in het lijf zorgt voor weinig zelfvertrouwen en het kind gaat zich ‘lastiger’ gedragen. Laat het wat meer los en zie dat het allemaal heus wel meevalt.

Want hoe erg is het, als een blok valt?