“Ik wil het pas doen als ik het kan”- uitspraak van David van nét 4. Duidelijk geval van nog geen groeimindset hebben.
Veel peuters en kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong willen pas iets doen als ze zéker zijn dat ze het kunnen. Het voelt niet prettig als je iets nog niet kan. Dan ben je nog niet goed genoeg.
Wij volwassenen weten, meestal, dat bovenstaande niet waar is. Of tenminste, dat je van fouten maakt leert, van nieuwe dingen uitproberen óók én dat het een tijdje duurt voordat je nieuwe dingen eigen hebt gemaakt. Een nieuwe gewoonte creëren, of aanleren kost nou eenmaal tijd, energie en effort. Als je die effort ergens instopt, kun je nadien oprecht trots zijn op jezelf omdat je ergens je best voor hebt gedaan. Het heeft resultaat opgeleverd en dat heb je zélf gedaan. Iets doen wat je al kan is easy. Daarvan kom je niet in beweging en daarmee ontwikkel je je niet.
Maar ja, dan heb je zo’n kleuter als David thuis. Hoe ga je daar als ouders of als leerkracht/pm’er dan mee om? Allereerst is het belangrijk om eerlijk te kijken naar je eigen handelen. Hoe zit het met je eigen mindset? Leef je voor wat je van je kind graag wil? Zeg je dingen als “Wat stom dat ik de melk ben vergeten bij de supermarkt” of zeg je “We zijn de melk vergeten, ga je nog even mee terug naar de supermarkt?”. Een klein, maar essentieel verschil. Kinderen doen wat ze zien; belangrijk dus om daar naar te kijken.
Sommige kinderen hebben een beetje dwang nodig om door dit proces heen te gaan. Ik bedoel dan dat je ze soms echt een beetje mag pushen om die moeilijke puzzel te maken waarvan ze denken dat ze het niet kunnen. Maar daarna goed bespreken wat het resultaat is. Vertel maar dat je momenten zag dat het moeilijk was maar het kind wél heeft doorgezet. Doorzetten loont. Hard werken ook.
Voor peuters en kleuters zijn er verschillende prentenboeken waarin de mindset centraal staat. Een voorbeeld is ‘Het meisje wat nooit fouten maakte’ van Mark Pett en Gary Rubinstein. In dit boek gaat het verhaal over Isabella die altijd ALLES zonder fouten doet. Haar broertje maakt overal een rotzooi van. Bij de jaarlijkse talentenshow, die Isabella altijd wint, gebeurt er tóch ineens iets wat bij Isabella tot een inzicht leidt. Een mooi boek om nadien meer over te praten.
Wat ik altijd met mindset te maken vind hebben is het thema ‘Ik ben mezelf- ik ben genoeg – ik ben prachtig zoals ik ben’. Dat thema is ook van belang voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong. Die kunnen namelijk nogal eens twijfelen daaraan. Aanpassen is dan het gevolg. Maar dat heeft weer als gevolg dat je jezelf kwijt raakt. Een mooi boek met dat thema vind ik ‘De vogel’ van Gerard Weide en Albert Gerrits. Hierin voelt een zeearend zich alleen en eenzaam; hij wil graag met de mussen spelen maar die willen dat niet omdat hij ‘anders’ is. De zeearend past zich helemaal aan de mussen aan en ook dat werkt niet. Uiteindelijk ziet hij in dat aanpassen jezelf kwijt raken is en dat hij het feit dat hij anders is juist mag omarmen.
Verder bordurend op bovenstaande thema’s kom je bij het gegeven dat sommige kinderen zo doordenken dat ze precies willen weten hóe iets werkt. Ook dat heeft met mindset te maken. Mijn oudste bijvoorbeeld droeg met 3,5 jaar nog een luier. Ik heb hem toen letterlijk uitgelegd dat als je blaas vol is, je hoofd een seintje krijgt waardoor je dus naar het toilet kunt gaan. Hij begreep het systeem en hij heeft nooit meer een luier om gehad vanaf dat moment. Een goed boek met uitleg daarover is ‘Je fantastische elastische brein’ van JoAnn Deak. Heel duidelijk beschreven hoe er nieuwe snelwegen in je hersenen worden aangelegd met het doen van nieuwe dingen.
Als laatste boek wil ik vandaag ‘Tijger-Tijger, is het waar’ van Byron Katie en Hans Wilhelm aanraden. Hierin leren kinderen de gedachten die ze hebben om te buigen. Je kunt denken “Ik kan het niet”. Dan heb je vaak gelijk. Je kunt óók denken “Ik kan dit en ga dit doen”. Ook dan heb je gelijk. In dit boek worden 4 vragen besproken die je helpen om je gedachten om te buigen. Ook voor volwassenen is dit een handige tool om je eigen gedachten om te buigen, als dat nodig is.
Juf Bianca van jufbianca.nl heeft ook prentenboeken die over mindset gaan beschreven in een blog. Die kun je hier en hier lezen.
Naast voorleven en voorlezen is het natuurlijk van belang om in gesprek te blijven met je peuter of kleuter. Hierbij kunnen de groeikaarten die Platform Mindset ontwikkeld heeft goed van pas komen. Aan de hand van vragen zoals “Wat heb jij gedaan waar je trots op bent?” of “Wat lukte doordat je goed had geoefend?” kun je de mindset bespreken. Een leuk ritueel om bijvoorbeeld na het avondeten te doen. Ouders ook mee doen natuurlijk!
Verder is het woordje ‘nog’ een magische toevoeging bij sommige uitspraken. “Ik kan niet fietsen” versus “Je kan nóg niet fietsen”. Oefening baart kunst. Bovendien is je mindset altijd in ontwikkeling en is het goed om jezelf regelmatig af te vragen hoe je met je eigen mindset is. Bij mij bijvoorbeeld is het op het gebied van sporten een echte groeimindset. Op andere gebieden kan ik ook nog wel wat groeimindset creëeren. Maar, wetende dat snelwegen aanleggen tijd kost, weet ik ook dat dát wel goed komt!
Ellis – september 2021